Ngày 4/7, trang Australian Outlook đăng một bài viết về Biển Đông của ông Aristyo Rizka Darmawan – học giả tại Trường Châu Á và Thái Bình Dương thuộc Đại học Quốc gia Úc, và là giảng viên luật quốc tế tại Đại học Indonesia. Bài viết được dịch giả Trần Phạm Bình Minh, một cộng tác viên của Dự án Đại ký sự Biển Đông, dịch và đăng trên báo Tiếng Dân ngày 8/7, với tựa đề “ASEAN cần chuẩn bị cho kịch bản xung đột vũ trang ở Biển Đông”.
Theo tác giả, căng thẳng leo thang giữa Trung Quốc và Philippines ở Biển Đông là điều rất đáng lo ngại. ASEAN cần phải chuẩn bị, không chỉ ngăn chặn xung đột mà còn để ứng phó khi xung đột xảy ra.
Tác giả nhắc đến việc Trung Quốc gia tăng căng thẳng với Philippines ở Biển Đông, trong vài tháng qua, thông qua hành động khẳng định các quyền đơn phương chống lại Philippines ở Bãi Cỏ Mây bằng vòi rồng, và các chiến thuật phong toả khu vực, với sự tham gia của những tàu dân quân biển và hải cảnh lớn. Hiện tại, những động thái này đã được kiềm chế, nhưng vẫn có tiềm năng leo thang thành căng thẳng lớn hơn và dẫn tới xung đột vũ trang.
Tác giả dẫn lời Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos, đã nói rõ tại Đối thoại Shangri-La, rằng, Manila sẽ coi hành động của Trung Quốc là hành động chiến tranh, nếu người Philippines thiệt mạng. Ông cũng nhắc nhở rằng, đây cũng là tiêu chí để kích hoạt phản ứng, được quy định trong Hiệp ước Phòng thủ chung Mỹ – Philippines.
Tác giả nhận xét, bất chấp nguy cơ leo thang, ASEAN dường như chưa có một chiến lược chắc chắn và rõ ràng về cách ứng phó, nếu một cuộc chiến tranh bất ngờ xảy ra ở Biển Đông. Đã đến lúc, ASEAN cần bắt đầu suy nghĩ và chuẩn bị cho các kịch bản khác, ngoài các cuộc đàm phán đang được tiến hành với Bắc Kinh, về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông.
ASEAN nổi tiếng với những phản ứng mờ nhạt trước các cuộc khủng hoảng an ninh.
Về vấn đề Biển Đông, trước đây, ASEAN đã thực hiện một số sáng kiến nhằm quản lý xung đột, bao gồm vô số hội thảo, cuộc họp và tuyên bố; mặc dù những sáng kiến này chỉ đơn thuần là cung cấp một kênh liên lạc và hợp tác.
Tuy nhiên, tác giả cho rằng, tại thời điểm này, hàng nghìn cuộc thảo luận nữa, có lẽ cũng không đủ để giải quyết nguy cơ về một cuộc xung đột tiềm tàng và tức thì trên biển. ASEAN cần phải làm rõ những gì được coi là vượt quá giới hạn ở Biển Đông. Đường ranh giới đỏ này phải được xem xét, vì những gì đã xảy ra với Philippines, cũng sẽ xảy ra với các quốc gia khác trong ASEAN có yêu sách ở Biển Đông.
ASEAN cũng cần xem xét nghiêm túc các giới hạn mà Marcos đưa ra. Nếu Trung Quốc cố ý hoặc vô ý sát hại công dân Philippines, và dẫn tới một cuộc đối đầu vũ trang xảy ra, các thành viên ASEAN, riêng lẻ và tập thể, sẽ cần có phản ứng nào đó. Điều này đặc biệt quan trọng, vì có thể sẽ có sự can dự của các cường quốc khác trong khu vực, như Hoa Kỳ.
Chắc chắn, theo tác giả, bất kỳ cuộc xung đột vũ trang nào ở Biển Đông, cũng sẽ có tác động ngay lập tức tới tất cả các nước Đông Nam Á, nếu không muốn nói toàn bộ thế giới. Sự gián đoạn trên tuyến đường biển thương mại ngang qua Biển Đông, sẽ tác động lớn đến những quốc gia phụ thuộc, bao gồm Trung Quốc, Việt Nam, Singapore, Indonesia, Nhật Bản và Hàn Quốc. Tác động kinh tế là rất sâu rộng.
Tất cả điều này để muốn nói rằng, ASEAN cần phải chuẩn bị, không chỉ cho việc ngăn ngừa xung đột, mà còn cả phản ứng với xung đột, bao gồm các kịch bản đảm bảo các tuyến đường thông tin liên lạc trên biển.
Nếu xung đột xảy ra, phản ứng tốt nhất sẽ đòi hỏi một cơ chế vững chắc về cách đối phó với sự leo thang.
Vẫn theo tác giả, đã đến lúc ASEAN phải thừa nhận rằng, Bộ Quy tắc ứng xử COC khó có thể được ký kết. Quan điểm khác nhau giữa Trung Quốc và các bên tranh chấp trong ASEAN, từ lâu đã là một trở ngại lớn, có rất ít cơ hội cho bất kỳ thay đổi có tác động nào được thực hiện.
ASEAN nên rút ra bài học từ các cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraina và Gaza, đồng thời, xem xét những tác động khủng khiếp của các cuộc đụng độ đang diễn ra. ASEAN sẽ cần phải nỗ lực nhiều hơn những gì đã làm tốt nhất trước đây, để ngăn chặn xung đột và chuẩn bị cho khả năng xảy ra xung đột trong tương lai.
Quang Minh – thoibao.de
